Volendam aan de Leijen
Deze bijdrage handelt over huwelijken in de familie. Sommige nakomelingen van Tjeerd Paulus en Minke Reinders maakten daar bijna een gewoonte van. Het begon al met Reinder Ljipkes, die een relatie had met zijn tante Froukje Wiemers, waaruit Minke werd geboren. Dat was van de kant van Minke. Maar ook de familie van haar haar man Tjeerd Paulus deed een duit in het zakje. Daarvoor moet ik beginnen het echtpaar Hidde Paulus en Trijntje Hendriks. Ze kregen twee zonen, Paulus, gedoopt Suameer in 1701 en Geert, gedoopt in 1706, en een ongedoopte? dochter die waarschijnlijk Tjitske heette.
De nakomelingen van Paulus Hiddes noemden zich na 1811 Paulusma, Jongsma en / of De Jong, die van Geert Hiddes noemden zich Hiddama, Hiddema, Zuidema en Houwink / Houwering. De nakomelingen van Tjitske? Hiddes noemden zich Tiekstra en Van der Veen.
En laten dat nu ook net de achternamen zijn die we in de Tieke, zowel onder Suameer als onder Nijega, veelvuldig terug vinden. Ze trouwden vaak ook met elkaar. (achter)Neven en –nichten. De kinderen van oudste zoon Paulus van Tjeerd en Minke trouwden meestal buiten de familie. Dochter Sjoukje ging naar Friens en haar kinderen trouwden ook buiten de familie. Dochter Froukje bleef ongetrouwd.
Dan blijven de zonen Reinder Tjeerds de Jong / Jongsma en Wytze Tjeerds de Jong / Jongsma over. Zij en hun nakomelingen trouwden wel in de familie. Het zou te uitgebreid worden om dat hier allemaal te behandelen. Daarom hieronder een aantal huwelijken.
Reinder Tjeerds de Jong / Jongsma x Antje Hendriks Houwink
Zoon Wytze Reinders de Jong trouwde met zijn nicht Froukje, dochter van Wytze Tjeerds de Jong en Tjipkje Hendriks Houwink. Na het overlijden van Froukje trouwde Wytze opnieuw met zijn nicht Antje Heddema, dochter van Johannes Heddema en Grietje Hendriks Houwink.
Wytze Tjeerds de Jong / Jongsma x Tjipkje Hendriks Houwink, zuster van Antje (hierboven)
Zoon Geert Wytzes de Jong trouwde met een oomzegger, Minke de Jong, dochter van Hendrik de Jong, de oudste broer van deze Geert. Voor een huwelijk tussen oom en oomzegger moest de Koning toestemming verlenen.
Koninklijke toestemming voor huwelijk
Zoon Reinder Wytzes de Jong trouwde ook met een oomzegger, Corneliske de Jong, dochter van zijn oudste broer Hendrik.
Koninklijke toestemming voor huwelijk
Dochter Wytske Wytzes de Jong trouwde met haar neef Rein Heddema, zoon van Johannes Heddema en Grietje Houwink, een zuster van Tjipkje en Antje Houwink (zie hierboven).
Dochter Froukje Wytzes de Jong trouwde met haar neef Wytze Reinders de Jong (hierboven ook al aangegeven).
Zoon Hidde Wytzes de Jong trouwde met een oomzegger, Tjipke, dochter van zijn oudste broer Hendrik Wytzes de Jong.
Koninklijke toestemming voor huwelijk
Kleinzoon Hendrik (zoon van Tjeerd Wytzes de Jong) trouwde met zijn nicht Tjipkje, dochter van Geert Wytzes de Jong. Zij was een dochter uit het eerste huwelijk van Geert, die later hertrouwde met een oomzegster (zie hierboven).
Kleindochter Elske (dochter van Tjeerd Wytzes de Jong ) trouwde met Wytze, zoon van Geert Wytses de Jong. Zij was ook een dochter uit het eerste huwelijk van die Geert (zie hierboven).
Kleindochter Wytske (dochter van Reinder Wytzes de Jong) trouwde met haar neef Hendrik de Jong, zoon van Wemeltje een dochter van weer Hendrik Wytzes de Jong). Later zijn ze gescheiden.
Achterkleindochter Korneliske, dochter van Hendrik en Wytske (hierboven), trouwde met Kornelis de Jong, zoon van de oom en oomzegger Hidde Wytzes de Jong en Tjipkje Hendriks de Jong. Hidde en Tjipkje woonden al lang in Oosterwolde, maar toch vond hun zoon Kornelis weer een familielid om mee te trouwen.
Het is duidelijk dat vooral de kinderen en kleinkinderen van Wytze en diens oudste zoon Hendrik het goed met elkaar konden vinden.
Een oordeel ga ik hier niet aan hangen, ik ken de omstandigheden niet. Wel is duidelijk dat de Koning er een aantal malen aan te pas moest komen op een huwelijk tussen oom en oomzegger, wat verboden was, via een ontheffing alsnog toe te staan.
Uitzichtpunt Dokstersheide Tieke
Kwam dit alleen op de Tieke /Tiekeveen en omstreken voor? Kennelijk niet, Volendam staat er ook om bekend. Misschien heeft het iets te maken met een vrij geïsoleerde ligging. Daarom heb ik dat gebied aan de oevers van de Leijen met een knipoog “Volendam aan de Leijen” genoemd.
Minke Reinders
Zoals eerder geschreven werd Minke Reinders, een dochter van Reinder Ljipkes en Froukje Wiemers, 100 jaar oud. Ze overleed op 25 december 1833 in haar huis nr. 73 in Suameer als weduwe van Tjeerd Paulus. Ze woonde vlakbij de Mienskerwei onder Sumar (Suameer). Minke bezat daar twee huizen. Het meest westelijke huis (zie kaartje verderop) komt het meest in aanmerking als haar woning, gelet op plaats waar de buren, die aangifte kwamen doen, woonden.
De overlijdensakte vermeldt Nijega als geboorteplaats en als haar ouders Reinder Ljipkes en Sjoukje Wietzes. De naam van haar moeder klopt niet met wat hierboven staat. In de beginjaren van de Burgerlijke stand schreef men op wat de aangevers vertelden en een controle, zoals met een trouwboekje, vond niet plaats. De aangevers waren de buren Johannes Heddema en Hendrik Tiekstra. Dat zij niet precies de namen van de ouders wisten is niet helemaal verwonderlijk, het is het klok-en-klepel-verhaal. Sjoukje Wietzes was namelijk de schoonmoeder van Minke. Uit de perikelen van Reinder Ljipkes weten we dat Froukje Wiemers de moeder was.
Wumkes vermeldde Minke zelfs in zijn Stads- en Dorpskroniek van Friesland deel II als honderdjarige. Daarvoor zal hij waarschijnlijk gebruik hebben gemaakt van een advertentie in de Leeuwarder Courant van 7 januari 1834. Daarin staat heel veel informatie over Minke, haar aantal kinderen, klein- en achterkleinkinderen.
Leeuwarder Courant 7 januari 1834
Takoveen lijkt mij een verhollandsing van het friese Tikefean te zijn. Minke en Tjeerd kregen samen zeven kinderen. Hun kinderen werden niet gedoopt. De namen van die kinderen moeten dan ook uit andere bronnen worden verzameld. Van twee kinderen, vermoedelijk jong overleden, zullen de namen wel nooit bekend worden. De andere vijf zijn:
1. Paulus Tjeerds de Jong / Jongsma (1756-1839), getrouwd met Wietske Sweitzes Veenstra,
2. Reinder Tjeerds de Jong / Jongsma (ca. 1758-1834), getrouwd met Antje Hendriks Houwink,
3. Wietze Tjeerds de Jong / Jongsma (ca. 1759-1850), getrouwd met Tjipkje Hendriks Houwink, zuster van de hierboven genoemde Antje,
4. Sjoukje Tjeerds (ca. 1764-1827), getrouwd met Jan Jacobs Sybinga,
5. Froukje Tjeerds de Jong (ca. 1774-1856), die ongetrouwd bleef en haar moeder tot het laatst verzorgde.
De familie gebruikte zowel de familienamen De Jong als Jongsma, de ene keer deze, de andere keer die, wat het lastig maakt om ze terug te vinden. De meeste familieleden bleven in Sumar (Suameer) en omgeving wonen. Alleen dochter Sjoukje vertrok met haar man Jan Sybinga naar Friens. Jan was daar schoolmeester.
De advertentie vermeld ook het aantal klein- en achterkleinkinderen van Minke Reinders in 1833. Dochter Froukje zal de aanzet tot de overlijdensadvertentie hebben gegeven. Uit de memorie van successie van de ongetrouwde Froukje in 1856 kan een groot deel van de familie herleid worden, het is een lange opsomming van namen van de kinderen en kleinkinderen van haar broers en zuster. Die ga ik hier niet allemaal vermelden, iedere geïnteresseerde kan op de website van Tresoar die memorie opzoeken en / of inzien in de leeszaal.
In 1856 werden de bezittingen van de dan overleden dochter Froukje en haar ouders verkocht:
Leeuwarder 26 september 1856
Hieruit blijkt dat niet alleen in Sumar, maar ook in Rottevalle (kadastraal Opeinde) en Oostermeer nog enig bezit in de familie aanwezig was. Een zoektocht in http://www.hisgis.nl leverde een aantal vermeldingen op in 1832. Van enkele ben ik zeker, de vermelding van de eigenaar is: weduwe van Tjeerd Paulus (de Jong). Van een aantal andere percelen ben ik niet helemaal zeker, de vermelding is daarbij Minke Reinders Jongsma en Minke Reinderts de Jong. Dat zou op een kleindochter betrekking kunnen hebben, maar erg waarschijnlijk is dat niet. Het zal toch beppe Minke zijn geweest, misschien haar eigen bezit en niet afkomstig uit de huwelijksgemeenschap.
kaart ontleend aan HISGIS, eigen toevoegingen
Bekend gebied, het is allemaal in de buurt van de Doktersheide. Als je HISGIS goed nakijkt dan zie je dat een groot deel van dat gebied in bezit was bij de De Jong / Jongsma, Heddema / Hiddema, Zuidema en Houwink – familie. Allemaal van Hidde Paulus (17e eeuw) afstammend.
Als ik dan weer eens in dat prieeltje aan de oever van de Leijen sta gaan mijn gedachten onwillekeurig weer uit naar deze voorouders van mijn echtgenote, die aan die oever probeerden wat hooi voor hun koeien bij elkaar te scharrelen.
Prieeltje Doktersheide, gezien vanaf het ijs
In Oostermeer, niet ver van het uitzichtpunt bij het gemaal De Putten aan het Kroesepaad had Minke ook nog drie stukken moeras in bezit. Wie weet, misschien sneden ze daar nog wel riet voor eigen gebruik.
Rietland aan de oever van de Leijen
Omdat Minke 100 jaar, zes maanden en enkele dagen oud werd, dochter Froukje zal het wel precies geweten hebben, kunnen we de geboortedatum van Minke Reinders zo ongeveer vaststellen op 22 juli 1733.
De familie woonde dus op een kluitje, daar ergens ten noorden van de Doktersheide. Bovendien was de familieband nogal hecht. Dat leidde tot bijzondere gevolgen. Daarover een volgende keer meer.
GEERT SINES 
Recente reacties