Sunterniklaas

Vandaag een bijdrage over een noordelijke familie met een opvallende achternaam. Ze noemden zich Sunterniklaas, Sinterniklaas, Sint Nicolaas, Sintniklaas, Niklaas en Nicolaas. Er zijn nog meer spellingsvarianten, de ambtenaren schreven vroeger maar wat op, precies zoals ze zelf dachten dat het goed was. Hieronder een poging die achternaam te verklaren.

Ik begin bij Albert Sietzes die in het jaar 1791 in Midwolde (Leek) trouwde met Sjouktje Jans. Van een achternaam was nog geen sprake. In 1792, 1793 en 1796 werden drie kinderen gedoopt in Leek / Midwolde. Bij het eerste kind, Zietze, gedoopt in 1792 staat aangegeven dat Albert Sietzes afkomstig was uit Lippenhuizen.

Doopinschrijving Sietze Alberts

Mogelijk werd Albert Sietzes in Lippenhuizen gedoopt in 1754 als zoon van Sietze Jeens en Jantje Alberts. Ook bij dit echtpaar vindt je nergens een verwijzing naar de goedheiligman. Vader Sietze Jeens komt wel voor in de archieven. In 1789 was hij 61 jaar oud en arbeider te Lippenhuizen. In een donkere novembernacht had hij van Hendrik Bonnes de Vos uit Terwispel twee Drentse schapen gestolen en ze geslacht. Hij verontschuldigde zich “dat hij voor eenigen tijd zomtijds niet al te wel met zijn hoofd was geweest en dat hij dat slimst had als de bladen van de boomen vielen”.  De verontschuldiging hielp hem niet, hij werd op het schavot in Leeuwarden geleid, streng gegeseld en verdween voor vijf jaar in het tuchthuis (bron: Roorda).

Albert Sietzes overleed in 1804, hij woonde aan de Diepswal in Leek en bij zijn begrafenis bracht de collecte vier stuivers en zes duiten op voor de diaconie. Nog steeds was er geen koppeling met de sint te vinden.

Diakonieboek Leek / Midwolde Sietze Alberts

Toen Alberts echtgenote Sjouktje Jans, in 1837 in Tolbert overleed werd ze vermeld met de achternaam Niklaas. Hun jongste ongetrouwde  zoon, Jan, staat in de boeken met de achternaam Sietzes. De beide oudste kinderen, Sietze en Antje worden wel vermeld met het sint…….. of sunt………. in hun achternaam. Sietze trouwde met Jantje Nienoort, een dochter van de schipper Harm Jans Nienoort en Aaltje Jurjens. Bij de geboorte van hun oudste kinderen gebruikte Sietze steevast de achternaam Alberts. Die achternaam bleven die oudste kinderen ook houden. Vanaf 1826 wordt Sietze ineens met de  achternaam Sunterniklaas of Sinterniklaas vermeld  bij de geboorte van de jongste kinderen.

Ook in 1826 kreeg Sietzes zuster Antje een kind, genaamd Egbert Sunterniklaas. Volgens de inschrijving in de Burgerlijke stand was Egbert een onecht kind. De geboorteaangifte van Egbert werd echter gedaan door Hendrik Egberts Ellen, 36 jaar, arbeider te Tolbert, die verklaarde “onverwant te zijn aan de nagemeldene verloste” (=Antje Alberts). Hendrik erkende deze zoon dus niet. Dat laat onverlet dat Egbert Sintniklaas later altijd als Egbert Hendriks Sintniklaas wordt aangeduid.

Drie jaar later, in 1829, kreeg Antje opnieuw een zoon, Albert genaamd. Weer verscheen Hendrik Egberts Ellen, die de aangifte kwam doen. Deze keer verklaarde hij wel de vader van het kind te zijn. Toch noemde deze zoon Albert zich later weer Sunterniklaas.

In 1837 kregen Hendrik en Antje weer een zoon, Jan genaamd. Dan spreekt Hendrik bij de aangifte van zijn huisvrouw genaamd Antje Nikolaas. Voor de afwisseling noemde Hendrik zichzelf bij deze gelegenheid maar eens Hendrik Aukes Ellen. Toen deze zoon Jan in 1867 in Vries trouwde werd ook vermeld dat Hendrik was overleden. Deze zoon Jan gebruikte de achternaam Elling.

Toen Hendrik op 23 augustus 1844 in Tolbert overleed werd hij vermeld als gehuwd man van Antje Alberts Sint Niklaas. In de overlijdensakte staat hij vermeld met de achternaam Hofman.

Ik heb het niet terug kunnen vinden, maar de verklaringen over het vaderschap van Hendrik Ellen zouden hem wel eens in de problemen kunnen hebben gebracht. Want in Vledder, waar hij vandaan kwam, woonde zijn reguliere echtgenote, Andriesjen Roelofs, bij wie hij zeker drie kinderen had. Toen in 1841 één van zijn dochters in Havelte trouwde stuurde Hendrik Ellen, wonend in Zevenhuizen,  een notariële akte op waarbij hij zijn zwager Berend Pekel, arbeider in Havelte, machtigde om namens hem op te treden. Wie weet, misschien heeft Hendrik Egberts Ellen er wel voor gezorgd dat de oudste zoon van Antje verklaard werd afkomstig te zijn van sinterklaas, wat tot een bijnaam voor de familie heeft gezorgd. Behalve misschien uit de achternaam van moeder Sjouktje Jans (Niklaas, maar dan wel in 1837 en daarmee ver na 1826) is het sint……. nergens anders uit te verklaren. Een probleem had de familie er kennelijk niet mee, de achternaam bleef.

Het nageslacht van Hendrik Egberts Ellen en Antje Alberts woonde in de 19e eeuw lange tijd in de omgeving van Assen, Vries en Tynaarlo en gebruikt de achternaam Sintniklaas of Elling. Het nageslacht van haar broer Sietze Alberts gebruikt in hoofdzaak de achternaam Alberts, maar ook alle te bedenken vormen van sinterklaas. Dat nageslacht bleef in de 19e eeuw in hoofdzaak in het Westerkwartier en in een aanpalend deel van Friesland wonen.

De echte sinterklaas heeft hier allemaal niets mee te maken, hooguit kun je stellen dat zijn naam creatief is gebruikt. Het raadsel is dus niet opgelost. Het meest waarschijnlijk is dat een bijnaam veranderde in een familienaam.

Hieronder nog een link naar een summier uitgewerkte genealogie van het nageslacht van Albert Sietzes en Jantje Nienoort.

Fragmentgenealogie Sunterniklaas, Sinterniklaas, Sintniklaas, Niklaas, Nicolaas etc.

Opvallend daarin zijn wat ik noem de ketenhuwelijken. Over langere periode zijn een aantal personen met elkaar verbonden via meerdere huwelijken. Dat zag je vroeger heel vaak, het sterftecijfer was hoog en als men niet erg oud was volgde vaak een nieuw huwelijk. Hieronder heb ik dat schematisch (niet op schaal) weergegeven voor Jantje Nicolaas, getrouwd met Jan Pietens.

huwelijksketen schematisch