Kwint is Donker
In het voorgeslacht van mijn echtgenote en dus ook van onze kinderen komen de namen Bareld (soms ook geschreven als Barteld) en Sander redelijk vaak voor. De voornaam Sander bleek vaak uit de gemeente Ooststellingwerf afkomstig te zijn. Om duidelijkheid te krijgen heb ik in de loop der jaren geprobeerd een zo goed mogelijk beeld van dit “Sander-spul” te krijgen. Dan moet er veel worden nagekeken. Soms lukte dat eenvoudig, soms was het ook een “crime” om ze op de goede plaats te krijgen en nog altijd is het niet volledig gelukt.
Een “probleemgeval” was de interpretatie van de memorie van successie van Leentje Hessels (Broeksma), die op 11 juni 1825 ongehuwd overleed in Leeuwarden. Haar erfgenamen waren (namen ontleend aan de website van Tresoar):
- zuster Roelofke Hessels Broekema de vrouw van de stokersknecht Ferdinand Scheffer. Roelofke was de enige testamentair erfgenaam en tevens vruchtgebruiker van legaten.
- wijlen Jan Hessels Kwint, vader van Jikke, Rinske en Wytske Jans Kwint, allen te Donkerbroek, ze krijgen elk een legaat.
- wijlen Sybren, de vader van Hessel, Akke en Rinske Sybrens, allen te Makkinga: elk krijgt een legaat.
- wijlen NN Hessels, de moeder van N.N. Benjamins Oudkerk en Rinske Benjamins Oudkerk, elk kreeg een legaat.
- legaten voor Rinske, Johannes, militair te Oostende en Willem Schepper, kuiper.
- een legaat voor Roelofke Jochums, te Donkerbroek.
De overlijdensacte van Leentje leverde de volgende gegevens op: dienstmeid, 67 jaar, geboren in Dragten, dochter van Hessel Barteles en Rinske Sieberens.
Moeder Rinske is een dochter van het doopsgezinde echtpaar Sieberen Mients en Leentje Lourenses.
Hessel en Rinske (Hinke) trouwden op 20 (denkelijk 26) mei 1754 in Drachten, Hessel was toen afkomstig uit Zuider- en Rinske uit Noorderdrachten. In 1755 werd in Drachten gereformeerd gedoopt een dochter Jantje (Janke) Hessels en in 1760 een zoon Sieberen Hessels.
Daarmee zijn een aantal namen uit de memorie van successie wel verklaard. Jantje Hessels trouwde in 1782 in Leeuwarden met de kuiper Benjamin Oudkerk. Sieberen Hessels trouwde in 1795 in Donkerbroek met Fimke Roels.
Meer kinderen staan niet in het doopboek van Drachten of elders vermeld. Bij een religieus gemengd gezin zag je vroeger wel vaker dat de kinderen om en om werden gedoopt, in dit geval gereformeerd (als kind) en doopsgezind (als volwassene). Gelet op de bovenstaande memorie mocht je ook verwachten dat er meer kinderen waren. Daarmee begon een ingewikkelde speurtocht. Uiteindelijk is dat redelijk gelukt (denk ik). Zie bijgevoegd bestand (klik hier).
Een aantal opvallende zaken wil ik uitlichten.
A. Roelofke Hessels (onder 1) vertrok op een bepaald moment naar Leiden. Ze trouwde in Zutphen met de grenadier Jan Frederik Scheffer, die meestal Frederik Scheffer werd genoemd (niet Ferdinand zoals hij in de memorie van successie wordt genoemd). Later gingen Frederik en Roelofke Hessels in Leeuwarden wonen. Hoewel Roelofke enig testamentair erfgenaam van haar zuster Leentje was voor een bedrag van 2000 gulden liep het waarschijnlijk toch ergens fout met haar. Ze overleed in de kolonie Ommerschans. Omdat haar overlijden werd aangegeven door een tweetal zaalopzieners rijst het vermoeden dat ze daar niet helemaal vrijwillig was.
fragment overlijdensacte Roelofke Hessels
Via haar zoon Frederik Wilhelm (Willem) Scheffer, haar kleindochter Leena Scheffer en haar achterkleindochter Geerlina Roeloffina Helena Hooyer, die trouwde met Johan Frederik Wegener werd Roelofke één van de voorouders van de eigenaars/bestuurders van het Koninklijke Wegener n.v. concern, uitgever van regionale kranten en dergelijke, begonnen in Apeldoorn in 1902.
ondertrouwadvertentie Wegener Hooijer
B. Jantje (onder 4) trouwde in 1782 in Leeuwarden met de brouwer Benjamin Oudkerk. De N.N. Oudkerk in de successie is haar zoon Hessel Oudkerk. Dochter Rinske Oudkerk overleed ongehuwd en zonder vaste woon- of verblijfplaats. Rinske had echter wel een zoon Johannes Oudkerk. Deze Johannes vond ik later terug helemaal in Terneuzen, waar hij trouwde met Martina Wieland. Martina kwam in aanraking met justitie en Johannes waarschijnlijk ook.
C. De Rinske, Johannes en Willem Schepper (onder 5) hebben in de memorie een foute achternaam meegekregen, het moet Scheffer zijn. Willem werd als Frederik Wilhelm in 1792 in Zutphen gedoopt en Rinske in 1803 in Leeuwarden. Van de militair Johannes Scheffer zijn mij geen verdere data bekend, in 1825 verbleef hij in Oostende.
D. Roelofke Jochums past wel in de familie, maar op een andere manier. Daar kom ik nog op terug in een volgende bijdrage.
E. De familienamen Broekema en Broekstra verwijzen naar Donkerbroek, waar de “roots” van de familie lagen.
Dan blijven de kinderen van Jan Hessels met de familienaam Kwint (onder 2) over. Een familienaam Kwint was echter niet te vinden in Ooststellingwerf. Een relatie met andere families met die achternaam was er ook niet. Het heeft me enige hoofdbrekens gekost maar de oplossing bleek achteraf gezien vrij eenvoudig. Jan Hessels trouwde in 1795 in Siegerswoude met Antje Gooitzens (vermeld in de klapper van Tresoar als Gaukes). De kinderen Rinske, Jitske en Wytske werden allemaal gedoopt in Donkerbroek. Toen dochter Wytske in 1822 trouwde met Jan Aardema werden als grootouders vermeld Gooitzen Jelkes en Jitje Wiemers. Bovendien werd de overlijdensdatum van Antje Gooitzens vermeld, namelijk 30 april 1816 in Donkerbroek.
overlijdensacte Antje Gooitzens (Kwint)
In die akte wordt ze Antje Kwint genoemd. Antje overleed in zeer armoedige omstandigheden, onderhouden door de diaconie. In de database van Tresoar op internet wordt ze abusievelijk Antje Kwant genoemd, vandaar dat er geen enkele verwijzing naar Kwint in die gemeente is te vinden. De kinderen verklaarden bij hun huwelijk dat Kwint niet juist was, maar slechts een bijnaam. De kinderen van Jan Hessels en Antje Gooitzens gebruikten de achternaam Donker. Kwint in de memorie van successie blijkt dus uiteindelijk Donker te zijn. Een bijnaam kan lang “doorzingen”.
Behalve de achternamen Broekema en Broekstra verwijst ook de achternaam Donker naar Donkerbroek.
De achternaam Kwint was in de herinnering van familieleden echter nog niet verdwenen, daarop kom ik een volgende bijdrage terug, want ik moet uiteindelijk toch bij een Sander uitkomen.
Tante Akke
Dit is een vervolg op de publicatie over de onbetrouwbaarheid van data in aktes van bekendheid van een aantal weken geleden, klik hier.
Na een zijsprong betreffende het gezin van Jan Binnes, klik hier en diens vermoedelijke zoon Frans Jans, klik hier, ben ik weer terug bij het gezin van Jacob Gjalts en Taetske Douwes uit Wartena. Een gezin met veel schippers in het nageslacht, maar ook een scheepstimmerman.
Oud Wartena circa 1925
Het was dochter Akke van Jacob Gjalts die me op het idee bracht om de familie wat nader te bekijken. Akke was het op één na jongste kind van Jacob en Taetske. Ze trouwde in 1785 te Warga met Marten Rinzes die later de achternaam Veenstra droeg maar ook als Veenekampen werd vermeld. Marten was ook schipper. Marten en Akke kregen geen kinderen en toen Akke in 1839 in Leeuwarden overleed werd een memorie van successie opgemaakt waarin een groot aantal erfgenamen staan vermeld. Ik heb Akkes testament niet ingezien, daarin zal vast hebben gestaan dat alleen de nog in leven zijnde broers en zusters, neven en nichten in aanmerking kwamen voor de erfenis. In de memorie van successie staat een aantal keren aangeven dat wordt voorbijgegaan aan de kinderen van ……….. De levenden kregen daardoor een groter deel van de erfenis van tante Akke.
Uiteindelijk leidde het overlijden van Akke tot een boedelscheiding waarin alle erfgenamen werden vermeld. Alles is verder uitgewerkt in de bijlage die aan deze pagina is gekoppeld, de gezinsstaat van Jacob Gjalts (zie hierna).
Een aantal zaken zijn opvallend:
Akke overleefde al haar broers en zusters met de aangetrouwde echtgenoten (op één na) en ook veel van haar neven en nichten. De enige aangetrouwde zuster die haar wel overleefde was Rinske Sjoerds, de vrouw van haar broer Tjebbe de Vries. Rinske wordt dan ook prompt als erfgenaam opgevoerd.
Bij de kinderen van haar broer Douwe worden genoemd de “afwezige” Jan Douwes de Vries en de eveneens “afwezige” Jacob Douwes de Vries, beiden voor circa 28 jaar vertrokken. Beide zoons erfden wel maar zijn verder niet goed terug te vinden. Van beide is wel een notariële akte opgemaakt in Leeuwarden (1839 en 1859) waarin ze als erflater worden vermeld. In 1840 is Jan Douwes de Vries erflater. In zijn boedelscheiding treden als erfgenamen op Tjipke Douwstra, Gjalt Douma, Albert Douwstra en Jacob Douwes de Vries. In 1859 bij de boedelscheiding van erflater Jacob Douwes de Vries zijn de erfgenamen Tjipke Douwstra en de weduwe en kinderen van Albert Douwes. Het zou interessant zijn nog eens uit te zoeken waar die beide broers Jan en Jacob hebben “uitgehangen”. In de overlijdensaktes van Leeuwarden zijn ze niet terug te vinden.
Verder staan alle namen in de bijlage, klik op de link hieronder.
Gezinsstaat Jacob Gjalts x Taetske Douwes – Akkes erfgenamen –
Die memories van successie, die blijken steeds vaker een schat aan informatie te bevatten.
Ook hierin weer zo’n “ketenhuwelijk” deze keer rondom dochter Tjitske.
"Ketenhuwelijk" rondom Tjitske Jacobs
GEERT SINES 
Recente reacties