Rondom Indijk
Indijk ofwel Yndyk, het is een streekdorp langs de oever van het Heegermeer. Van oorsprong is het wel een dorp, tegenwoordig is de “kern” meer de witte schimmel van Woudsend. Bij een dorp hoort natuurlijk ook een kerk. Die is er vroeger wel geweest. Die kerk was aan Sint Nicolaas gewijd. In 1598, na de Reformatie, werd deze kerk hersteld en voorzien van gebrandschilderde ramen. Een dikke eeuw later bleek de kerk nog slechts een ruïne te zijn waarbij een klokkestoel stond. In 1788 stond alleen die klokkestoel er nog. Die klokkestoel (wel vernieuwd) staat er nu nog. Je zou er zomaar aan voorbij rijden, vanaf de weg valt het allemaal niet erg op.
kerklocatie Indijk
Op het “kerkhof” staan nog een aantal oudere grafstenen.
kerkhof Indijk
De voorlaatste klokkenstoel werd in 1949 verwoest door een storm. Het leek erop dat Indijk alleen verder zou moeten met een “leeg” kerkhof. In 1978 kon de dorpsgemeenschap echter toch nog een klokkenstoel laten bouwen. Nu is het dorpje met ongeveer 120 inwoners, dat zal vroeger niet veel meer zijn geweest. Een hele prestatie om met zo’n kleine gemeenschap nog een dergelijke uitgave te kunnen doen.
klokkestoel Indijk
De klok werd in WOII geroofd, maar is na de oorlog gelukkig weer terug gevonden. Die klok hangt nu weer in de vernieuwde klokkestoel. Zoals geschreven is de huidige “kern” van Indijk aan Woudsend vastgeplakt. In dat dorp kwam ik langs een molen, die daar langs de weg staat. Met een witbewolkte blauwe lucht heb ik ook die molen fotografisch “meegenomen”.
molen Woudsend
Het is een waterrijk gebied, daar bij de oever van het Heegermeer. Geen wonder dat er ook Grote zilverreigers aanwezig kunnen zijn.
Grote zilverreiger
Die waren er dan ook, maar op de foto wilden ze niet. De bovenstaande is er eentje uit het archief, statig staand op één poot. De klokkestoel van Indijk heeft dan wel acht poten, maar staat net zo statig een gezicht aan het dorpje Indijk te geven.
Merkwaardige akte
In oud-Beets, nu op het grondgebied van Nij Beets, vlak bij de A7, ligt een begraafplaats zonder kerk.
kerkhof oud-Beets
Die kerk heeft er vroeger wel gestaan. Een paar verschillende gebouwen zelfs. Het laatste gebouw was de zogenaamde Adelskerk. Wat je daar nog wel vindt zijn een klokkestoel en de contouren van die laatste, zo rond 1984, afgebroken kerk.
klokkestoel kerkhof oud-Beets
In die contouren staat een schuine constructie van baksteen, waartegen aan beide zijden een oude grafzerk is geplaatst. Zerken afkomstig uit de afgebroken kerk(en). Dat zijn de enige grafmonumenten binnen de contouren van de afgebroken kerk, voor de rest vindt je daar alleen maar gras.
grafzerk Lycklama à Nijeholt
De beide zerken behoren bij de familie Lycklama à Nijeholt. Eén zerk is van Augustinus Lycklama à Nijeholt (1670-1744) en zijn tweede vrouw Dido van Andringa (1677-1719).
Augustinus Lycklama à Nijeholt kwam uit een vooraanstaande familie. Zijn vader Lubbert Lycklama à Nijeholt was grietman van Ooststellingwerf. Augustinus werd circa 1670 in Makkinga geboren. Hij studeerde en werd doctor in beide rechten. In 1693 werd hij grietman van Opsterland. In datzelfde jaar trouwde hij met Houkje van Glinstra. Houkje overleed echter nog in datzelfde jaar en in 1695 trouwde Augustinus opnieuw, nu met de 17-jarige Detke van Andringa, een dochter van de grietman van Lemsterland. Detke werd later Dido genoemd en ze overleed in 1719 in Beets / Beetsterzwaag. Ze werd begraven in de kerk van (oud) Beets. Haar naam staat ook op de schuin geplaatste grafzerk.
grafschrift Dido van Andringa
Augustinus en Dido kregen tien kinderen. Dit is eentje meer dan je overal op internet terug vindt. De oorzaak hiervan is misschien dat het Stamboek van de Friese Adel negen kinderen vermeldt. Het stamboek mist de zoon Pierius, die in 1706 werd gedoopt. Niet in dat doopboek staat echter vermeld de dochter Detje (Dido Cecilia) die in 1707 moet zijn geboren. Of heeft de notulist zich vergist en dochter Detje als zoon Pierius ingeschreven? In dat geval zijn er toch negen kinderen. Want het blijft merkwaardig dat nota bene een dochter van de grietman niet in het doopboek staat ingeschreven. Ook merkwaardig is het dan dat Dido Cecilia in 1728 in Gorredijk belijdenis van geloof aflegde samen met haar zuster Romelia Margrieta. Was ze niet gedoopt dan was zeer waarschijnlijk “gedoopt op belijdenis” genoteerd.
Je kunt overigens door de index van het doopboek op de website van Tresoar op het verkeerde been worden gezet want die vermeldt nog meer kinderen van Augustinus Lycklama à Nijeholt. Dat zijn echter kinderen van een oom van “onze” Augustinus. Deze oom Augustinus was getrouwd met Hiltje alias Hillegonda van Hemminga. Zij lieten tussen 1681 en 1691 vier kinderen in Beetsterzwaag / Olterterp dopen, waaronder een Pier. Gelet op de leeftijd van Hillegonda kan de Pierius die gedoopt werd in 1706 nooit een kind van haar zijn. De index op Tresoar vermeld tevens bij Augustinus dat hij secretaris en grietman van Opsterland was. Oom Augustinus was echter de secretaris en oomzegger Augustinus was de grietman. Omdat bij de doopinschrijving van Pierius vermeld staat dat de vader grietman was moet hij dus wel een kind van Augustinus en Dido zijn.
Twee kinderen van Augustinus en Dido zijn jong overleden, Anna Romelia, geboren in 1699 en de al genoemde Pierius uit 1706, als hij ooit heeft “bestaan”. De overige acht kinderen vond ik terug in een ietwat onbegrijpelijke akte uit het jaar 1744. Op 22 juni van dat jaar was hun vader Augustinus overleden.
Op 26 juni 1744 verklaarden:
dat zij nog niet besloten hadden of ze de boedel van hun wijlen vader de oud Grietman Augustinus Lycklama à Nijeholt wel of niet wilden aanvaarden. Zij verzochten daarvoor een zodanige tijd van beraad als hun rechtens toekwam. In de acte staan de termen cadiëren (failliet gaan) en repudiëren (verwerpen).Ze verklaarden tevens niet te zullen nalaten het lichaam van de overledene op een behoorlijke manier “ad piëtatis causa” ter aarde te laten bestellen, zonder dat zij zich echter daardoor als erfgenamen van de overledene zouden willen gedragen en als zodanig aangemerkt.Op 07 juli 1744 verklaarden aanvullend:
ook als kinderen van wijlen de oud grietman Lycklama zich te conformeren aan de akte van 26 juni.Op 10 augustus 1744 verklaarden Tinco, Regnerus en Romkje Margaretha de erfenis te repudiëren en af te staan. |
Nu komen dit soort aktes veel vaker voor in het nedergerechtsarchief van Opsterland (en andere grietenijen). Meestal betreft het dan insolvente boedels, de erfgenamen willen niet met de schulden worden opgezadeld. Bij de grootgrondbezitters-familie Lycklama à Nijeholt zou dit toch niet het geval moeten zijn dunkt me. Maar vooral de term “cadiëren” in de acte staat er waarschijnlijk niet zomaar. Het financiële beeld van de nalatenschap zal dus wel onduidelijk zijn geweest. Daarentegen, als je kijkt naar de grafsteen van Augustinus en Dido, dan levert dat toch geen beeld van armoede op. De akte moet wel serieus worden genomen want de zoon Lubbartus was op dat moment secretaris van Opsterland en onder diens leiding zal er geen onzin over zijn familie in de boeken zijn vastgelegd.
Verder lijkt dit toch een eenmalige actie. Want in 1751 staat de volgende acte in een sententieboek van het Hof van Friesland:
Interlocutaire sententie van 9 februari 1751:
als gezamenlijke erfgenamen van wijlen Augustinus Lycklama à Nijeholt in leven oud grietman van OpsterlandcontraWijnhold Lefringh, koopman te Leeuwarden schriftelijk last en procuratie hebbende van Leffert Leffring, voorrijder van Zijne Doorluchtigste Hoogheid de Prins van Oranje en Nassau etc. etc., door afstand van zijn broeders en zuster universele erfgenaam van zijn moeder Lysbeth Aises weduwe van Hendrick Leffringh, in leven executeur van Opsterland. |
Dus begrijp ik het even niet meer, in 1744 afstand door drie erfgenamen en in 1751 wel weer opnieuw vermeld als erfgenaam. Alleen Tinco heeft zijn deel van de erfenis door uitkoop en afstand overgedaan aan zijn ooms Regnerus en Livius Theodorus van Andringa. Misschien is er enig verschil van mening ontstaan tussen de Andringa’s en de Lycklama’s over de erfenis van Dido van Andringa. Enig bewijs daarvoor heb ik echter niet, het is slechts een gissing. Hoe dan ook, het blijft een merkwaardige akte.
Wie weet, misschien kom ik hier nog wel eens op terug. Dan moet ik wel eerst diep de archieven in en daarvoor ontbreekt me momenteel de tijd en de lust. Maar, zoals Brederode al zei: “Het kan verkeren”.
Aanvullingen door lezers zijn van harte welkom, veel weten altijd meer dan één.
Update 16 maart 2017:
In de Neitiid van Jan Post is een artikel opgenomen inzake het faillissement van Augustinus Lycklama à Nijeholt. Dat verduidelijkt het één en ander, zie neitiid.nl/archief/
GEERT SINES 
Recente reacties