Waarvan akte

Voor het jaar 1811 heb je het als (amateur) genealoog moeilijk om juiste overlijdensdata vast te stellen. Vanaf 1806 is er wat meer duidelijkheid, toen werd de overlijdensdatum in een register vastgelegd, bedoeld voor het innen van successierechten. Ergens in de loop van 1811 zie je de eerste, bekende, inschrijvingen in het overlijdensregister.

Soms kunnen andere aktes ook nog wel eens behulpzaam zijn bij het vinden van een overlijdensdatum. Bijvoorbeeld de oudere huwelijksaktes en de bijlagen daarbij. Iemand moest in het begin van de burgerlijke stand bij een huwelijk aantonen waar en wanneer hij / zij was geboren en wie zijn / haar ouders waren. Dat lukte soms niet. Vaak werden daarvoor de doopinschrijvingen gebruikt. Vanaf 1772 was het correct bijhouden van deze oude burgerlijke stand verplicht. Dat wil nog niet zeggen dat het overal ook zo precies werd vastgelegd of de doopboeken gingen bij een brand verloren. Doopsgezinden werden pas op volwassen, soms op bejaarde,  leeftijd gedoopt. Weer anderen werden niet gedoopt. Het was dus soms onmogelijk op een eenvoudige manier je afkomst aan te tonen. Zeker niet als de ouders ook al waren overleden.

In al die gevallen moest er een  “akte van bekendheid” worden opgemaakt. Een aantal getuigen verklaarden daarin dat iemand of een bepaalde datum in deze of gene plaats was geboren en om welke reden er niet was gedoopt of geregistreerd. Verder wie de ouders waren als die niet meer leefden. Vaak staat er in zo’n akte van bekendheid ook nog de overlijdensdatum en –plaats van de ouders en soms ook nog van de grootouders.

Vandaag probeer ik te laten zien dat je de namen en data uit die oude aktes van bekendheid wel eens met een korreltje moet nemen, soms zelfs met een zak zout. Dat doe ik met het gezin van Douwe Jacobs en Antje Jans. Douwe Jacobs is een zoon van Jacob Gjalts en Taetske Douwes. Antje Jans is een dochter van Jan Binnes en Grietje Tjipkes.

Warstiens

Het begint al goed, want er is geen huwelijksinschrijving te vinden. Dat huwelijk zal ongeveer in het jaar 1775 zijn geweest. Douwe Jacobs was schipper. De eerste vijf kinderen uit dit huwelijk werden in Wartena gedoopt: Taetske ( 1777) Douwes, Jan (1779) de Vries, Jacob (1782) de Vries, Tjipke (1784) Douwstra en Gjalt (1786) Douma. Daarna niets meer. Toch blijken er nog minstens twee andere kinderen te zijn: Albert (ca. 1792) Douwes en Frans (1795) Douwstra. De laatste twee werden waarschijnlijk in Drachten of Ureterp geboren, het meest waarschijnlijk bij het Ureterp-Vallaat. Hun achternamen van na 1811 zijn cursief aangegeven.

De laatste drie zonen (Gjalt, Albert, Frans)  trouwden na 1811, hun ouders waren al overleden dus moest er een akte van bekendheid worden overlegd. Dan denk je dat de namen en overlijdensdata van de ouders en grootouders in die verschillende aktes identiek zullen zijn. Niet dus, de verschillen zijn soms klein, soms aanzienlijk.

Hieronder van hun ouders en grootouders de overlijdensdata en plaatsen zoals die in verschillende aktes van bekendheid voorkomen. Aangevuld met nog een paar extra aktes van andere kinderen of kleinkinderen.

De verschillen zijn groot, soms is ook een naam niet juist weergegeven. De aktes van bekendheid worden vaak als ultiem bewijs gebruikt. Helaas, betrouwbaar zijn ze lang niet altijd. Maar trouwen, dat deden de jongelui wel. Als je daar een papiertje voor nodig had, nou ……. dan kwam er een papiertje. Waarvan akte.

Overigens: De akte van bekendheid bestaat ook nu (2011) nog. Als geen geboortebewijs kan worden overlegd bij een huwelijk moet men met vier meerderjarige getuigen naar de kantonrechter voor het verkrijgen van zo’n akte.

Deze publicatie is al lang genoeg en krijgt nog zeker één vervolg, misschien meerdere, klik hier of hier of hier.

6 november 2011 | Categorieën: Genealogie, Personen, Vroeger en nu | Tags: Akte van bekendheid, Antje Jans, de Vries, Douwe Jacobs, Douwes, Douwstra, Grietje Tjipkes, Jacob Gjalts, Jan Binnes, Taetske Douwes | Reacties uitgeschakeld voor Waarvan akte