Die andere schans
In 1593 werden een aantal schansen opgeworpen ter verdediging van de Friese grenzen, waaronder die bij de Friesche palen. Ook de Zwartendijksterschans werd toen aangelegd. Hoewel de laatstgenoemde nu in Drenthe ligt behoorde deze lang tot het Friese grondgebied als een soort enclave. Omdat de bewoners van deze schans voor hun kerkgang (doop, trouwen) naar Duurswoude moesten zou je hem als liggend onder Bakkeveen kunnen beschouwen.
In Bakkeveen zelf ligt ook nog een bijna vergeten schans.
Die schans werd herontdekt door de heer J. van der Zee. Samen met de heer K. Sikkema ging hij verder op onderzoek uit. Ze maten de schans op en stelden vast dat de middellijn ongeveer 75 meter was. In eerste instantie werd gedacht aan een “notabele poste” die in 1672/1673 was opgericht in Bakkeveen op verzoek van Johan Maurits van Nassau, ter ondersteuning van de andere schansen in dat gebied. (bron: Noorderbreedte 92 f. 97-98).
Maar de grootte was wel erg klein voor een verdedigingswerk. Zo langzamerhand werd duidelijk dat dit waarschijnlijk niet een echt verdedigingswerk was. Reeds in 1839 vermeldde D.H. van der Meer in het “Friesche volksalmanak” het volgende:
De Heer J.H. Knoop bevond zich in het jaar 1750 alhier, om Jonker Edzard, de zoon van den heer van Burmania , Raadsheer in liet Hof van Friesland, te onderwijzen, en zoo wij ons niet vergissen, is het aandenken aan zijn persoon, te Bakkeveen, door eene en andere bijzonderheid, tot op dezen dag bewaard gebleven. [……. twee andere bijzonderheden …….]
Eene derde bijzonderheid eindelijk is eene schans, welke achter Bakkeveen in de heide aangelegd, en tegenwoordig aldaar nog te zien is. Deze schans is behoorlijk met lunetten, voorzien, en zal buiten twijfel den Heer Knoop gediend hebben, om het onderwijs bij zijn kweekeling door aanschouwen meer bevattelijk te maken.
Van der Meer koppelt de Bakkeveenster schans dus aan Johann Hermann Knoop, onder anderen hovenier en wiskundige maar ook krijgs- en vestingbouwkundige. In Bakkeveen was het geslacht Van Burmania grootgrondbezitter. Veel daarvan behoort nu tot het Landgoed de Slotplaats. Zoon Edzard van Burmania kreeg les van Knoop en ter oefening werd een schans op schaalmodel aangelegd. Dat past ook wel bij de grootte van de terug gevonden schans.
In 2001/2002 werd de schans met grondverzetmachines gerestaureerd. Niet helemaal of helemaal niet naar de zin van onder anderen Sikkema. Men was (is) van mening dat dit heel precies met de spade had moeten gebeuren en als dat niet mogelijk was had men er niet aan moeten beginnen (bron Leeuwarder Courant 26-10-2007).
Zelf heb ik ooit geprobeerd de schans fotografisch vast te leggen. In het landschap valt hij door de geringe hoogte van de aarden wallen nauwelijks op. De sneeuw kwam me te hulp zodat er nog iets van tekening in het veld terug is te vinden. De schans ligt aan het einde van de Beakendyk (zandpad door het bos), daar waar dit pad stuit op de Duerswâldmer wei.
Schans Bakkeveen
De vorm kan het best van boven worden bekeken, met dank aan Google Earth.
schans Bakkeveen
Wie daar ter plekke elektronisch wil rondneuzen kan dat doen met Google maps en daarin streetview.
Als je het niet weet kun je zomaar aan deze historische plek voorbij rijden. Al is dit dan een leer-werk-project uit ongeveer 1750, hij is in de historie van Nederland uniek door vorm en uitvoering. Zelf kan ik geen oordeel geven over de restauratietoestand. In elk geval bestaat deze schans nog en is niet, zoals die van Frieschepalen en Breeberg, voorgoed verdwenen.
GEERT SINES 
Recente reacties