Vondel en Salmasius

Dit is een vervolg op het log van twee week geleden. Wat daarin onderbelicht bleef is het merkwaardige verschijnsel dat er twee beroemde achternamen bij de voorouders van bepaalde Vondel-kinderen voorkomen. De eerste is natuurlijk Vondel. Met een knipoog zou je kunnen verwijzen naar de dichter Joost van den Vondel (1587-1679). Maar ook de achternaam van diens tijdgenoot Claudius Salmasius komt in de familie voor. Deze Claude Saumaise, want zo heet hij officieel, leefde van 1588 – 1653. Hij was Fransman, hugenoot, humanist en filoloog. Hij bezocht regelmatig de Leidse universiteit en correspondeerde onder anderen met Hugo de Groot.

Claudius Salmasius

Nu wil het geval dat Anne Joostes van Vondel was getrouwd met Trientje Pieters. Meestal wordt Trijntje zonder achternaam vermeld. Een paar keer echter wordt ze genoemd met de achternaam Selmajus. Het is te herleiden dat ze een dochter is van Pieter Rienks Salmasius en diens tweede vrouw Wimke Jelles, die in Opende (wij zeggen hier “de Grinzer Pein”) woonden. Wimke Jelles komt in de archieven voor als Wemmechien, Wimke, Wemke en zelfs als Willemke Jelles. Ze was in 1752 in Oosterwolde geboren als dochter van Jelle Hendriks en Meintje Jannes. Ze overleed in 1812 in Opende.

Pieter Rienks Salmasius overleed in Opende in 1809, 80 jaar oud. Met de vermelding “nalatende zeven kinderen”. Bij zijn eerste vrouw Grietje Geerts was dat alleen een dochter Grietje (gedoopt 1772), die naar haar in de kraam overleden moeder werd genoemd. Uit zijn tweede huwelijk waren dat Meintje (gedoopt 1779) en Martje (gedoopt 1781). Verder is nog te herleiden dat er een Jeltje, een Rienk, een Trientje en een Jannes waren. Grietje trouwde Freek Dirks, ze had echter ook een buitenechtelijk kind. Mientje trouwde Johannes Jeens, maar kreeg ook buitenechtelijke kinderen. Dochter Martje wordt nergens met een achternaam vermeld (ze trouwde met Berent Knot in Marum). Jeltje trouwde Jan Alberts Donkerbroek en Rienk overleed ongehuwd in 1812. De laatste kinderen werden niet meer gedoopt. Die kinderen zijn moeilijk terug te vinden in de archieven omdat hun achternaam soms compleet verhaspelt wordt. Je vindt Salmaijes, Selmajes, Selmacius, Semajes, Lamaijes en ga zo maar door, soms ook nog met een Z geschreven. Alleen de jongste zoon Jannes maakt het allemaal wat eenvoudiger, consequent noemde hij zich Jannes Penninga.

Pieter Rienks Salmasius was een zoon van een predikant van Opende, namelijk Rienk Pieters Salmasius. Deze noemde zich ook wel Renicus Salmasius. In de boeken van Opende vindt je hem niet terug, wel in zijn eerdere standplaats Sebaldeburen. Erg goed ging het niet met dominee Renicus. Voor 1747 werd hij in Opende al weer afgezet als predikant, naar verluid wegens overmatig gebruik van de fles. Daar wisten ze in de familie Salmasius meer van want een broer van Rienk (Renicus), Andreas geheten,  was predikant in Akkerwoude maar werd daar in 1726 afgezet, ook wegens een drankprobleem. Hij was overigens een bijzonder mens en wie meer over deze Andries (Andreas) wil weten kan dat vinden in “It Heitelân” van 15 april1922.

Een andere broer van Rienk (Renicus ), namelijk Jan (Johannes) Salmasius, was predikant in Stiens en bleef dat tot zijn dood.

De vrouw van Renicus Salmasius heb ik niet kunnen vinden. Misschien ligt er een verbinding met de Garijpster dominee Everhardus Penninga. De achternaam van Jannes Penninga moet ergens uit verklaard kunnen worden en ook dominees trouwden vaak in hun eigen “stand”. Deze Penninga’s kwamen uit Oost-Friesland.

Rienk Pieters Salmasius werd in 1691 in het Friese Schraard geboren als zoon van de schoolmeester Pieter Andries Salmasius en diens echtgenote Trijntje Steenwijk. Deze schoolmeester is voor zover ik weet de eerste in deze familielijn die de achternaam Salmasius gebruikte. Zou hij een bewonderaar zijn geweest?

Zo loopt er dus een Salmasius-lijn van Pieter Andries via Rienk Pieters en Pieter Rienks naar Trientje Pieters Selmajus, de partner van Anne Joostes van Vondel. Het blijft merkwaardig, een armoedige turfgraversfamilie die elitaire achternamen als Vondel en Salmasius in zich meedraagt.

Joost van den Vondel

Er volgt nog een slotartikel over de Vondel-familie, als de vrouw van Joost Annes van Vondel, zijnde Janke Binnema, spreekt.

Advertentie